Em língua Tapirapé:
Apyãwa a’era mõ aka Paranyo katy, a’e pe a’era mõ wetepe ika eka irekweo ma’e agy ixokãwo ywyra, ywy wi
Xe'ega ywypy: ka'a: Ywy: xeratyrykawa: teka:Tawaxara.
Em língua Tapirapé:
“Ywãripe, xapyykãwa parageta Tawaxawaxara kãawyma re,Tawaxara akymo imamapawa re, Maira ka'ã mamapara gy xe'apeawa, ywaripe marageta ramõ ireka. Epe xe'apeawa a'e ramõ ikwaapa marygato Maira gy ka'a mamapara gy xe'apeawa. Ma'eexoja maxepei'yp tymara gy teka.Maryjxe emi maira reka Apyãwa we, yrywo'ywawa pe Mato Grosso pe aka ma’e we, kwapiragytajpe aka ma’e agy we. A'e ramo xema'eawa iexagakari ywyrape ikwaxiaripyra pe, ikwaagatoakata.Iypy ramo ikwaxiaripyra, exakawa ramo marageta iexagatowo. Ikwaxiata Apyãwa parageta ywy rerekakaawera re, ymy warera XVI re. Maira Apyãwa pyykawera, Apyãwa pawexiawera ymy warera XX re. Xema'eawa akome'o Apyãwa ro'o raka'e ot paranyxigoo yywyra wi, a'ere ro'o raka'e ‘a ika Yrywo ywajpe. Ywaripe ika Mato Grosso yke pe, ymy ro'o raka'e ika Apyãwa 1500, a'ere xowe ro'o raka'e 1910 re ikaxymi ‘a akorera ramo 47 xe akawo 1952 re. A'ere xowe amõ ywyrape pe ikome'o Apyãwa parageta mo rano, eka iywy parageta, ikome'owo ipyri xaneyagawa gy parageta apyawa pyri toawera, ikome'o ipyri kaawera 65 anos. Ywyrape pe ikome'o marageta raka'e tawaxara ixe'egenowipyra 27, aoxekatoete ixope Tãjpe erekwara ramo erekakatoara ramo. Ma'eaiwa wi erekakatoara ramo, ywy rerekakatoawa ima'ewo xapyyka re, ixerekateeawyma re. Amo ywyrape ikwaxiaripyra pe xowe ikome'o Apyãwa iywywi eraawera, epe ro'o raka'e ietykakari ixope iywy tamoja gy ywy 1947 re, iraawo amo Tãjpe ikaawe'yma pe. A'ere Ikome’o marygato xywaaty wetepe kaawyma re. Emanyn ro’õ raka’e ixewyri aywytee pe, wamoja gy ywy kwera pe 1993 re. Axapyykwaapa axewyta ota weka magywo aywy pe rano.Amamap pane ro’õ raka'e imanawo ixowi wetepe Maira gy ywyra. Amo ywyrape pe ikwaxiaripyra pe xowe ikome'o Apyãwa reka xeratyrykawa wamoja gy ywy pe xewyawera 1993 re, ywaripe wara. Wetepe ro'o raka'e imamawi marare rerekwara gy ywy paapara, maryn raka'e Apyãwa we maryjxe eka magyawa. Wetepe iexaka ixe'egenopa tawaxara aranowa iywy paapara xokaawa re, ikaawa re, eka re, arywa re. Xema'eawa marymaryn erekaawera, imamapawexiawa, a'ewi axeopa axewe'yjta a axapyykwaapa, a'ere ipyyka aywy axewe rano. A'epe akawo wetepe imagywo weka, wemimagy weka pe.